Rezultadu Tender Seguransa Oe – Cusse Hamosu Polemika

 

DILI – Rezultadu final ba tender seguransa ho numeru referensia RFQ – GPA – RAEOA – TL – 002 – 2016 kona – ba fornesimentu serbisu seguransa ba edifisiu publiku sira iha Rejiaun Administrativu Espesial Oe – Cusse Ambeno no Zona Espesial Ekonomia Sosial no Merkadu (ZEESM) hamosu polemika, tanba deskonfia mosu prosesu naksalak balun.

Maja Security konsidera prosesu sira halo tenderizasaun ne’e kapas, tanba nakloke ba ema hotu. Maja Security nia lisensa negosiu no edifisiu ba Oe – Cusse iha, maibe oras ne’e laiha ona, tanba problema finanseiru. Kompanhia ne’e iha ona esperiensia iha area seguransa durante tinan rua (2) ona. Signifika, priensia ona kriteria balun iha tenderizasaun ne’e rasik, maibe ikus mai lakonsege sai nu’udar vensedor, tanba kestaun nia orsamentu mak a’as liu kompara ho PAX Security nian ne’ebe hamutuk U$ 125.

“Ha’u pessoal iha esperiensia seguransa durante tinan 10 ona. Ha’u nia bakcground mai husi Polisia Bataliaun Orden Publiku (BOP) durante tinan ha’at (4), maibe husi kompanhia rasik foin mak halo tinan rua (2),” hatete diretor manejer kompanhia Maja Security, Jacinto Barros ba Timor Post iha Oe – Cusse, Kinta 22 Dezembru 2016.

“Ha’u konsidera keta tender ne’e hanesan kamuflazen de’it, tanba iha oin hatudu pressu ida ki’ik tebes, maibe ha’u tauk mak ne’e keta depois asina kontratu ho presu a’as karik, ita lahatene,” duvida eis Polisia BOP ne’e.

Barros esplika, valor orsamentu ne’ebe nia aprezenta ba iha tender seguransa RAEOA & ZEESM ne’e a’as itoan ho intensaun labele viola fali serbisu nain sira nia direitu. Nomos tenke sosa uniforme ba seguransa sira, osan ba operasional nomos selu aluga edifisiu.

“Iha kompanhia balun submete sira nia valor orsamentu ki’ik tebes mak U$125 ba kada seguransa. Tanba ne’e mak ami husu ba aprovizionamentu ZEESM tenke konsidera gastu sira ne’e. Husu ba ZEESM atu foti desijaun la’os bazeia ba presu ne’ebe ki’ik, maibe tenke bazeia ba ne’ebe razoavel,” esplika Barros.

Kompanhia Seguransa hamutuk 10 mak tuir kompetisaun iha tender ne'e no ikus mai aprovizionamentu RAEOA & ZEESM desidi de'it kompanhia tolu (3), PAX Security, Star Security no Babadok Security ho valor orsamentu ki'ik mak sai nu'udar vensedor. 

Iha fatin hanesan, Vise Diretot Maubere Security, Olimpio de Carvalho Soares katak Maubere Security aprezenta nia valor orsamentu iha tender ne’e mak U$171. Kompanhia sira seluk bo’ot liu no balun ki’ik liu. Hare ba PAX Security nian ne’e mai ho vensimentu U$125 ba kada seguransa kada fulan. Ho folin PAX Security nian hamosu polemika ba Maubere Security rasik, tanba sente konfujaun tebes.

“Ita lahatene nia halo perhitungan oinsa, tuir lei laboral ne’e iha vantazen ka la’e? Tanba iha lei laboral ne’e iha annual leave, shift leave, paternity leave, gaji 13. Upah minimum de’it U$115 ona, maibe nia halo penawaran ho U$125 ne’e ha’u lahatene saida mak sei akontese,” hatete Olimpio.

Maubere Security mos lakohi atu submete ba PAX Security nia folin, tanba todan tebes.

“Ami sei la halo tuir PAX Security nia folin, tanba ne’e problema todan. Ami mos sente lakontente ho PAX Security ne’ebe manan tender ne’e ho folin ki’ik,” nia hatete.

Nune’e mos diretor kompanhia Gardamor Security, Eduardo Belo Soares “Gatot” mos sente preokupa tebes ho kompanhia sira ne’ebe manan tender security ne’e ho pressu ki’ik tebes nomos.

“Ho ha’u nia belun balun ne’ebe manan ho folin ki’ik liu ne’e, ha’u husu atu folin ida ne’e mak tenke implementa. Jangan sampai ada sesuatu di balik itu,” hatete Eduardo Belo Soares “Gatot” ba Timor Post iha edifisiu CCI – TL, Dili Segunda (30/01).

“Ha’u husu no rekomenda ba iha Prezidente RAEOA & ZEESM, Mari Alkatiri hare didia’k serbisu sira ne’ebe mak la’o iha karaik ne’e. Ha’u nia preokupasaun mak serbisu sira iha karaik ne’e la la’o tuir Prezidente Autoriedade nia hakarak,” duvida Gatot.

Entretantu, tuir kriteria tender seguransa ba RAEOA no ZEESM katak kompanhia ne’ebe mak atu manan tender ne’e tenke iha esperiensia minimu tinan ida, tenke iha ekipamentu kompletu, tenke iha lisensa negosiu, tenke iha karta rekomendasaun husi kliente, maibe deskonfia entre kompanhia tolu (3), PAX Security, Star Security no Babadok Security ladun iha esperiensia serbisu no fasilidade.

Rezultadu tender seguransa ne’e publika ona ba publiku iha loron 1 Janeiru 2017 no oras ne’e iha hela prosesu atu bolu kompanhia PAX Security, Star Security no Babadok Security hodi asina kontratu atu bele hahu hala’o serbisu ona iha loron 1 Fevereiru 2017.

Rezultadu tender seguransa RAEOA & ZEESM ne'ebe rezulta kompanhia tolu (3), PAX Security, Star Security no Babadok Security mak sai nu'udar manan nain. 

 Entretantu, diretor kompanhia PAX Security, Joao Paulo Rangel klarifika katak nia kompanhia ne’e iha fasilidade kompletu no kada seguransa minimu iha uniforme oin tolu (3) no maximu iha oin ne’en (6). Prosesu formasaun ba pessoal seguransa sira ne’e mos PAX Security bolu husi ema rai liur no uja mos PNTL Oe – Cusse mos fo formasaun ba seguransa PAX nian ne’ebe sei hahu hala’o serbisu seguransa iha RAEOA & ZEESM iha loron 1 Fevereiru 2017.

“PAX Security iha esperiensia tinan rua ona no ami iha fasilidade kompletu kona – ba serbisu seguransa nian iha Oe – Cusse. Kilat de’it mak ami laiha, maibe fasilidade seluk ne’e ami iha kompletu,” hatete Joao Paulo via kontaktu telemovel ba Timor Post, Segunda (30/01).

Nia hatutan, RAEOA & ZEESM ne’e buka kompanhia ida ne’ebe profisional ho folin baratu.

“Karik mosu alegasaun ruma hasoru PAX Security ka ha’u rasik, ha’u prontu atu hatan. Klaru katak, desijaun ne’e ba ami kompanhia tolu (3) ne’ebe ho folin baratu,” nia esplika.

Hatan kona – ba kestaun ne’e, Sekretaria ba assuntu Finansas RAEOA & ZEESM, Leonia Monteiro katak prosesu tenderizasaun ba seguransa iha RAEOA & ZEESM la’o transparan no tuir duni lei aprovizionamentu nian. Iha prosesu avaliasaun tekniku mak halo PAX Security aprezenta nia valor orsamentu (budget) hamutuk U$125.

“Avaliasaun tekniku ne’e mak PAX Security tau U$125. Sira nia dokumentu iha hela. Ha’u labele fo sai nia numeru total, tanba kompanhia seidauk asina kontratu,” esplika Leonia Monteiro via kontaktu telemovel ba Timor Post, Segunda (30/01).

Maske kriteria tender dehan kompanhia ne’ebe mak atu manan tenke iha esperiensia serbisu minimu tinan ida, tenke iha fasilidade kompletu, maibe iha pratika la la’o tuir.

“Tanba ita foin hahu loke aprovizionamentu, ita mos loke oportunidade ba empreza sira atu bele tama hodi hetan esperiensia di’ak, ida ne’e mak Autoriedade nia poziasaun,” esplika Leonia.

Signifikadu, husi deklarasaun ne’e hatudu katak rezultadu tender ne’e la’os desidi tuir kriteria tender ne’ebe RAEOA & ZEESM estabelese, maibe desidi tuir de’it saida mak iha.

“Ita bele tau kriteria iha ita nia RFQ, maibe Autoriedade bele foti desijaun ba empreza sira hodi bele hahu serbisu. Hanesan foin lalais sira iha limpeza mos hanesan. Ami tau kriteria tenke iha esperiensia tinan serbisu, maibe Autoriedade tenke konsidera sira bele hetan esperiensia mak ita bele…hodi kompanhia sira bele buka esperiensia,” esplika Leonia Monteiro.

Leonia Monteiro mos konsidera prosesu tenderizasaun ne’e la’o tuir dalan legal, transparansia no laiha sistema familiarizmu. (oki)

A version of this article appears in print on January 31, 2017, on page 1 7 of the Timor Post edition with the headline: Rezultadu Tender Seguransa Oe – Cusse Hamosu Polemika