Informasaun oioin no notisia falsu (Fake News) ne’ebé produz hosi ema iresponsavel halo públiku deskonfia ba malu. Haksesuk malu to’o halo barullu. Blog ne’e sei kontein akumulasaun artigu no tips ne’ebé verifika issue, no informasaun ne’ebé espalla iha sosiedade nu’udar notisia falsu no hoax.
Faktus Timor-Leste
Tuesday, January 31, 2017
Monday, January 30, 2017
Rezultadu Tender Seguransa Oe – Cusse Hamosu Polemika
DILI
– Rezultadu
final ba tender seguransa ho numeru referensia RFQ – GPA – RAEOA – TL – 002 –
2016 kona – ba fornesimentu serbisu seguransa ba edifisiu publiku sira iha
Rejiaun Administrativu Espesial Oe – Cusse Ambeno no Zona Espesial Ekonomia Sosial
no Merkadu (ZEESM) hamosu polemika, tanba deskonfia mosu prosesu naksalak
balun.
Maja Security konsidera prosesu
sira halo tenderizasaun ne’e kapas, tanba nakloke ba ema hotu. Maja Security
nia lisensa negosiu no edifisiu ba Oe – Cusse iha, maibe oras ne’e laiha ona,
tanba problema finanseiru. Kompanhia ne’e iha ona esperiensia iha area
seguransa durante tinan rua (2) ona. Signifika, priensia ona kriteria balun iha
tenderizasaun ne’e rasik, maibe ikus mai lakonsege sai nu’udar vensedor, tanba
kestaun nia orsamentu mak a’as liu kompara ho PAX Security nian ne’ebe hamutuk
U$ 125.
“Ha’u pessoal iha esperiensia
seguransa durante tinan 10 ona. Ha’u nia bakcground mai husi Polisia Bataliaun
Orden Publiku (BOP) durante tinan ha’at (4), maibe husi kompanhia rasik foin
mak halo tinan rua (2),” hatete diretor manejer kompanhia Maja Security,
Jacinto Barros ba Timor Post iha Oe – Cusse, Kinta 22 Dezembru 2016.
“Ha’u konsidera keta tender
ne’e hanesan kamuflazen de’it, tanba iha oin hatudu pressu ida ki’ik tebes,
maibe ha’u tauk mak ne’e keta depois asina kontratu ho presu a’as karik, ita
lahatene,” duvida eis Polisia BOP ne’e.
Barros esplika, valor orsamentu
ne’ebe nia aprezenta ba iha tender seguransa RAEOA & ZEESM ne’e a’as itoan
ho intensaun labele viola fali serbisu nain sira nia direitu. Nomos tenke sosa
uniforme ba seguransa sira, osan ba operasional nomos selu aluga edifisiu.
“Iha kompanhia balun submete
sira nia valor orsamentu ki’ik tebes mak U$125 ba kada seguransa. Tanba ne’e
mak ami husu ba aprovizionamentu ZEESM tenke konsidera gastu sira ne’e. Husu ba
ZEESM atu foti desijaun la’os bazeia ba presu ne’ebe ki’ik, maibe tenke bazeia
ba ne’ebe razoavel,” esplika Barros.
Kompanhia Seguransa hamutuk 10 mak tuir kompetisaun iha tender ne'e no ikus mai aprovizionamentu RAEOA & ZEESM desidi de'it kompanhia tolu (3), PAX Security, Star Security no Babadok Security ho valor orsamentu ki'ik mak sai nu'udar vensedor.
Iha fatin hanesan, Vise Diretot
Maubere Security, Olimpio de Carvalho Soares katak Maubere Security aprezenta
nia valor orsamentu iha tender ne’e mak U$171. Kompanhia sira seluk bo’ot liu
no balun ki’ik liu. Hare ba PAX Security nian ne’e mai ho vensimentu U$125 ba
kada seguransa kada fulan. Ho folin PAX Security nian hamosu polemika ba
Maubere Security rasik, tanba sente konfujaun tebes.
“Ita lahatene nia halo perhitungan oinsa, tuir lei laboral ne’e
iha vantazen ka la’e? Tanba iha lei laboral ne’e iha annual leave, shift leave, paternity leave, gaji 13. Upah minimum de’it
U$115 ona, maibe nia halo penawaran ho
U$125 ne’e ha’u lahatene saida mak sei akontese,” hatete Olimpio.
Maubere Security mos lakohi atu
submete ba PAX Security nia folin, tanba todan tebes.
“Ami sei la halo tuir PAX
Security nia folin, tanba ne’e problema todan. Ami mos sente lakontente ho PAX
Security ne’ebe manan tender ne’e ho folin ki’ik,” nia hatete.
Nune’e mos diretor kompanhia
Gardamor Security, Eduardo Belo Soares “Gatot” mos sente preokupa tebes ho
kompanhia sira ne’ebe manan tender security ne’e ho pressu ki’ik tebes nomos.
“Ho ha’u nia belun balun ne’ebe
manan ho folin ki’ik liu ne’e, ha’u husu atu folin ida ne’e mak tenke
implementa. Jangan sampai ada sesuatu di
balik itu,” hatete Eduardo Belo Soares “Gatot” ba Timor Post iha edifisiu
CCI – TL, Dili Segunda (30/01).
“Ha’u husu no rekomenda ba iha
Prezidente RAEOA & ZEESM, Mari Alkatiri hare didia’k serbisu sira ne’ebe
mak la’o iha karaik ne’e. Ha’u nia preokupasaun mak serbisu sira iha karaik
ne’e la la’o tuir Prezidente Autoriedade nia hakarak,” duvida Gatot.
Entretantu, tuir kriteria
tender seguransa ba RAEOA no ZEESM katak kompanhia ne’ebe mak atu manan tender
ne’e tenke iha esperiensia minimu tinan ida, tenke iha ekipamentu kompletu,
tenke iha lisensa negosiu, tenke iha karta rekomendasaun husi kliente, maibe deskonfia
entre kompanhia tolu (3), PAX Security, Star Security no Babadok Security ladun
iha esperiensia serbisu no fasilidade.
Rezultadu tender seguransa ne’e
publika ona ba publiku iha loron 1 Janeiru 2017 no oras ne’e iha hela prosesu
atu bolu kompanhia PAX Security, Star Security no Babadok Security hodi asina
kontratu atu bele hahu hala’o serbisu ona iha loron 1 Fevereiru 2017.
Rezultadu tender seguransa RAEOA & ZEESM ne'ebe rezulta kompanhia tolu (3), PAX Security, Star Security no Babadok Security mak sai nu'udar manan nain. |
“PAX Security iha esperiensia
tinan rua ona no ami iha fasilidade kompletu kona – ba serbisu seguransa nian
iha Oe – Cusse. Kilat de’it mak ami laiha, maibe fasilidade seluk ne’e ami iha
kompletu,” hatete Joao Paulo via kontaktu telemovel ba Timor Post, Segunda
(30/01).
Nia hatutan, RAEOA & ZEESM
ne’e buka kompanhia ida ne’ebe profisional ho folin baratu.
“Karik mosu alegasaun ruma
hasoru PAX Security ka ha’u rasik, ha’u prontu atu hatan. Klaru katak, desijaun
ne’e ba ami kompanhia tolu (3) ne’ebe ho folin baratu,” nia esplika.
Hatan kona – ba kestaun ne’e,
Sekretaria ba assuntu Finansas RAEOA & ZEESM, Leonia Monteiro katak prosesu
tenderizasaun ba seguransa iha RAEOA & ZEESM la’o transparan no tuir duni
lei aprovizionamentu nian. Iha prosesu avaliasaun tekniku mak halo PAX Security
aprezenta nia valor orsamentu (budget) hamutuk U$125.
“Avaliasaun tekniku ne’e mak
PAX Security tau U$125. Sira nia dokumentu iha hela. Ha’u labele fo sai nia
numeru total, tanba kompanhia seidauk asina kontratu,” esplika Leonia Monteiro
via kontaktu telemovel ba Timor Post, Segunda (30/01).
Maske kriteria tender dehan
kompanhia ne’ebe mak atu manan tenke iha esperiensia serbisu minimu tinan ida,
tenke iha fasilidade kompletu, maibe iha pratika la la’o tuir.
“Tanba ita foin hahu loke
aprovizionamentu, ita mos loke oportunidade ba empreza sira atu bele tama hodi
hetan esperiensia di’ak, ida ne’e mak Autoriedade nia poziasaun,” esplika Leonia.
Signifikadu, husi deklarasaun
ne’e hatudu katak rezultadu tender ne’e la’os desidi tuir kriteria tender
ne’ebe RAEOA & ZEESM estabelese, maibe desidi tuir de’it saida mak iha.
“Ita bele tau kriteria iha ita
nia RFQ, maibe Autoriedade bele foti desijaun ba empreza sira hodi bele hahu
serbisu. Hanesan foin lalais sira iha limpeza mos hanesan. Ami tau kriteria tenke
iha esperiensia tinan serbisu, maibe Autoriedade tenke konsidera sira bele
hetan esperiensia mak ita bele…hodi kompanhia sira bele buka esperiensia,”
esplika Leonia Monteiro.
A version of this article appears in print on January 31, 2017, on page 1 7 of the Timor Post edition with the headline: Rezultadu Tender Seguransa Oe – Cusse Hamosu Polemika
Wednesday, January 25, 2017
Kazu Disputa Fornese Kombustivel, Januario Pereira Lakohi Komenta
Eis Sekretariu Estadu ELetrisidade, Januario Pereira
DILI – Eis Sekretariu Estadu Eletrisidade atual Vise-Ministru
Obras Públikas, Tranportes no Komunikasaun I, Januario Pereira lakohi
fo komentariu ba kompañia rua hosi Australia, Lighthouse Corporation Pty
Ltd no Lighthouse Corporation Lty IBC ne’ebe keisa governu Timor Leste ba Internasional Center for Settlement of
Investment Disputes (ICSCD).
Iha
loron Segunda (23/01) horas tuku 9:45 Otl, Timor Post to’o iha edifisiu Vise-Ministru
Obras Públikas, Tranportes no Komunikasaun I iha Caicoli – Dili. Bainhira to’o
iha ne’eba, Timor Post konsege hasoru malu ho Mane isin metan krekas, ain a’as,
fuk ben ne’ebe nu’udar media officer vise Ministru Januario nian. Nune’e, Jornalista
komesa esplika ona rajaun atu hasoru vise ministru no media officer ne’e mos
ka’er hela Jornal Timor Post edisaun Segunda (23/01) ho nia Head Line:
“Kompanhia Rua hosi Australia Keixa Governu Timor – Leste ba ICSID” lori tama
hatudu ba vise ministru durante minutu rua nia laran.
Hafoin
remata esplikasaun, media officer ne’e hatutan mensajen vise ministru nian ba
Timor Post katak, vise Ministru Januario lakohi fo komentariu kona – ba assuntu
ne’e.
“Ha’u
lakoi fo komentariu ba ida ne’e tanba ha’u lahatene, diak liu ba husu deit iha
Primeiru Ministru (PM)”, media officer hatutan deklarasaun Vise Mimistru
Januario ba Timor Post iha nia serbisu fatin Caicoli – Dili, Segunda (23/01.
Entretantu,
kompanhia rua husi Australia, Lighthouse Corporation Pty Ltd no Lighthouse
Corporation Ltd IBC keixa ona governu Timor – Leste ba International Center for Settlement of Investment Disputes (ICSID)
desde loron 14 Janeiru 2015 ho numeru rezistu ICSID Case No. ARB/15/2.
ICSID
nu’udar instituisaun arbitrazen internasional ne’ebe hari desde tinan 1965 ba
disputa rezolusaun legal no konsoliasaun entre investor internasional sira.
ICSID ne’e nu’udar parte ida no hari husi Grupu Banku Mundial (World Bank
Group) ho nia kuartel jeral iha Washington, D.C., iha Estadus Unidus Amerika. Nasaun
hamutuk 161 inklui Timor – Leste mak asina ona ICSID ne’e.
Konsellu
Ministrus foin aprova ICSID ne’e iha loron 10 Maio 2016 no haruka ona ba
Parlamentu Nasional hodi ratifika.
Parte
governu Timor – Leste mos seidauk fo esplikasaun klaru kona – ba motivu
kompanhia rua ne’e hato’o keixa ba ICSID, tanba Timor Post tenta ona halo
konfirmasaun ba assuntu ne’e ba eis Sekretariu Estadu Eletrisidade atual Vise
Ministru Transporte no Komunikasaun I, Januario Pereira, maibe lakohi fo
komentariu. Nune’e, iha loron Domingo, 22 Janeiru 2017, Timor Post mos haruka
ona lista pegunta balun ba kompanhia rua ne’e, maibe to’o oras ne’e mos seidauk
fo esplikasaun.
Maske
nune’e, mosu komentariu balun katak iha tinan hirak liuba governu Timor – Leste
halo akordu ida ho kompanhia rua ne’e mak atu fornese kombustivel ba sentru
eletrika Hera no Betano, maibe to’o oras ne’e la akontese ida. Governu desidi
fali kompanhia SAKOM Energia no Esperansa Timoroan (ETO) mak fornese
kombustivel. Ho situasaun ne’e mak orbiga kompanhia rua ne’e keixa governu
Timor – Leste ba ICSID hodi buka solusaun.
Lighthouse
Corporation Pty. Ltd. hari iha tinan 1998. Kompanhia ne’e nia lina bisnis
inklui oferese mina no gas lokaliza iha L 17 500 Collins St Melbourne, 3000,
Australia.
Parte
ne’ebe halo reklama mak Johnson Winter & Slattery husi Sydney, Australia no
parte ne’ebe responsabiliza mak Primeiru Ministru RDTL ho nia Sekretariu Estadu
ba assuntu Eletrisidade nian. Estatutu ba kazu ne’e sei pendente hela.
Lighthouse Corporation Pty Ltd and Lighthouse Corporation
Ltd, IBC v. Democratic Republic of Timor-Leste (ICSID Case No. ARB/15/2).
Entretantu,
iha tinan 2014, governu desidi kompanhia SAKOM Energia Lda mak supply
kombustivel ba sentral eletrika Hera no Betano. Nain ba empreza SAKOM ne’e mak
Abilio de Araujo.
Hafoin
manan projetu ne’e, iha loron 2 Abril 2014, Abilio Araujo aluga ro’o MT Royal
Natura lori kombustivel husi Singapura halo deskaregamente iha sentral eletrika
Hera – Dili. Durasaun ba kontratu ne’e fulan sia (9) de’it. Hahu iha loron 1
Abril 2014 no remata iha 31 Dezembru 2014. (oki)
A version of this article appears in print on January 24, 2017, on page 19 of the Timor Post edition with the headline: Kazu Disputa Fornese Kombustivel, Januario Pereira Lakohi Komenta
|
Subscribe to:
Posts (Atom)
Timor-Leste's Prime-Minister offers his resignation Prime-Minister Timor-Leste Taur Matan Ruak. Dili, Timor-Leste - Prime Ministe...
-
Benny Wenda, pemimpin perjuangan Kemerdekaan Papua saat menghadiri Sidang Umum PBB di New York, AS, pekan lalu. TEMPO/Raimundos Oki. ...
-
AMBENO – President for the Special Regional Administrative Oe - Kusi Ambeno Authority and Special Zone for Economic and Social...
-
DILI — Tribunal Distrital Dili (TDD) adia kazu Radio Televizaun Timor – Leste, Empreza Públiku (RTTL,E.P) tanba arguidu Filomino De Bri...