KAK Investiga Ona Kazu “Nepotizmu” Iha GPM

DILI – Komisaun Anti – Korupsaun (KAK) hala’o ona prosesu investigasaun ba kazu deskonfia mosu nepotizmu iha Gabinete Primeiru – Ministru (GPM) nian.

“Depois informasaun ne’e publika sai ba publiku, lakleur KAK mos mai kedas iha Palasiu. KAK mai dala rua ona, maibe ami funsionariu bai – bain latama ba iha laran. Ami hatene hela KAK nia prezensa iha ne’e, maibe halo finze hanesan lahatene fali,” hatete staff GPM ida ba Timor Post iha Palasiu Governu Dili, Tersa (16/02).

Staff ne’e hatutan, hafoin informasaun ne’e sai ba iha publiku, Xefe Gabinete Primeiru – Ministru, Lourdes da Conceicao Sanches lor – loron hakilar hela de’it nia staff sira iha Palasiu Governu.

“Dala ida ami enkontru, nia koalia temi kona – ba ami nia uma laran, maibe iha kolega balun mak kontra nia iha tempu enkontru, tanba enkontru ne’e atu koalia kona – ba serbisu iha Palasiu Governu, la’os ba trata fali ema to’o ema nia uma laran mos koalia sai hotu. Ida ne’e ita la profisional, tanba Palasiu Governu ne’e ema hotu nian. La’os ema ida – rua nian,” esplika staff ne’e ho lian maka’as itoan.

Entretantu, expert Information and Communication Technology (ICT), Abel Pires da Silva hatete, imposivel tebes ba ema motorista ida ba serbisu fali iha area ICT ne’ebe komplikadu tebes, tanba hare husi Curriculum Vitae (CV) Claudio Cristovao Giri lahatudu kursu profisional kona – ba area ICT. Tanba ne’e husu ba instituisaun relevante tenke loke prosesu investigasaun hasoru xefe Gabinete Primeiru – Ministru (GPM) kona – ba kestaun ne’e.

Abel Pires da Silva ne’ebe hasai dotoramentu kona – ba Information System iha Australian National University (ANU) no hasai mestradu ICT iha Swinburne, Melbourne ne’e esplika, atu hili (rekruta) ema ruma ba area Information and Communication Technology tenke iha kapasidade di’ak, tanba ema ne’e antes nia sai help desk nia tenke iha konhesementu tekniku ne’ebe klean nomos iha abilidade atu halo liangua IT ne’e sai simples.

“Ne’ebe ida ne’ebe atu serbisu iha help desk ne’e tenke iha kapasidade a’as liutan ema IT bai – bain, tanba ema help desk ne’e iha hatene ona asesu ba ema nia dadus sira iha ema nia e – mail,” hatete expert ICT, Abel Pires da Silva ba Timor Post iha Peace Coffee, Dili Sabadu (23/01).

Maibe, realidade ne’ebe oras ne’e akontese iha Gabinete Primeiru – Ministru iha kondutor ida nakfilak ba ofisial help desk. Pior liutan ema ne’e laiha konhesementu baziku kona – ba saida mak help desk, maibe lahatene liu husi prosesu oinsa, nia bele ba serbisu fali iha area help desk.

“Ida ne’e halo ha’u hakfodak tebes bainhira rona maluk balun ne’ebe serbisu nu’udar motorista fulan 2 resin teki – teki sai fali ofisial help desk. Avaliasaun desempenho ne’e ba area motorista, la’os help desk,” kestiona Abel.

Nia hatutan, ema ne’ebe atu serbisu iha help desk ne’e, nia experiensia tenke liu dook ema IT bai – bain mak tama serbisu iha ne’eba, tanba help desk ne’e la’os hatene de’it hamoris no hamate lap top ka komputador, maibe tenke hatene hadia no hatene nia programa sira.

“Motorista mak laiha kursu ruma kona – ba area ICT nian, maibe bele serbisu iha help desk ne’e ita atu tanis ka hamnasa. Ha’u hanoin promosaun hanesan ne’e so akontese de’it iha Gabinete Primeiru – Ministru nian no uniku iha mundu,” esplika eis diretor IT UNTL ne’e.

Primeiru – Ministru, Rui Maria de Araujo hatun ona despaisu ida ba Inspesaun Jeral Estadu (IJE) hodi loke prosesu investigasaun ba prosesu rekrutamentu ofisial help desk ne’ebe deskonfia mosu iregulariedade no nepotizmu iha Gabinete Primeiru – Ministru (GPM) nian.

Bazeia ba karta despaisu Primeiru – Ministru nian ne’ebe Timor Post iha katak karta despaisu ne’e ho numeru referensia----/GPM/I/2016 ne’ebe hasai iha loron 18 Janeiru 2016 derije ba Inspetor Jeral ho nia konteudu mak tuir mai ne’e; kaer ba notisia ne’ebe fo sai iha Jornal Timor Post, iha loron 15 Janeiru 2016, hakarak husu ba Inspesaun Geral do Estado atu investiga no apura/estabelese faktu relasiona ho kestaun balun hanesan tuir mai ne’e:

1. oin-sa prosesu rekrutamentu no kontratasaun ba ofisial help desk ne’ebe temi iha notisia? Loos duni katak prosesu kontratasaun ida ne’e iha iregulariedade no iha tendensia favorese membru familia/familiarizmu? Se iha duni irregulariedade, medida saida mak Gabinete Primeiru – Ministru tenke foti?
2. Oin-sa/halo nusa mak informasaun kona – ba kontratu ida ne’e bele monu iha jornalista sira nia liman? Tanba ida ne’e la’os primeira vez iha Gabinete Primeiru – Ministru, medida saida mak tenke foti atu dokumentu ho karakter rezervadu, iha instituisaun Estado nian, labele fo sai ba publiku? No mos medida saida mak persiza foti atu funsionariu sira bele respeita sira nia obrigasaun kona – ba sigilo?

Aproveita mos oportunidade atu fo hanoin ba Sr Inspetor Geral, katak Gabinete Primeiru – Ministru sei nafatin hein rezultadu husi investigasaun ba dokumentu ne’ebe monu ba jornalista nia liman iha fulan Setembru 2015.

Ba ita bo’ot nia atensaun no kolaborasaun ha’u hato’o obrigadu uain.

Ho respeitu tomak,

Dr. Rui Maria de Araujo

Primeiru – Ministru.   

Entretantu, tuir dokumentu kontratu serbisu ne’ebe Timor Post iha katak Claudio Cristovao Giri husi Bobonaro, moris iha loron 2/02/1985, fou – foun asina kontratu ho pozisaun motorista ho nia salariu kada fulan mak U$ 166,00. Kontratu primeiru ba pozisaun motorista ne’e asina husi Diresaun Nasional Rekursu Humanu GPM nian no Diresaun Jeral. Data inisiu kontratu pozisaun kondutor ne’e hahu iha loron 15 Maio 2015 no foin remata iha loron 31 Jullu 2015.

Entretantu, kontratu serbisu ba kargu Oficial de Help Desk, ICT Gabinete Primeiru – Ministru (GPM) nian asina husi xefe gabinete, Lourdes DC Sanches iha loron 1 Setembru 2015 ho salariu U$ 1, 055.56 kada fulan. Kontratu ne’e sei termina iha loron 30 Setembru 2016. 

Hatan kona – ba kestaun ne’e, xefe gabinete Primeiru – Ministru, Lourdes Da Conceicao Sanches argumenta, promosaun ne’e akontese, tanba Cristovao Giri hatudu nia serbisu di’ak durante fulan ida nia laran no iha esperiensia di’ak kona – ba serbisu ICT nian. Tanba ne’e mak maske foin serbisu fulan ida de’it nu’udar motorist, maibe derepente promove ba pozisaun asesor ICT nian no manan salariu U$ 1, 055.56 kada fulan.

“Primeiru ami haruka ba media, maibe…hhhmmm..…bele koalia ho David Montalvao, ha’u mos lahatene ida,” hatete xefe gabinete, Lourdes Da Conceicao Sanches via telefone ba Timor Post, Kuarta (13/01).

Xefe gabinete ne’ebe manan salariu U$ 6000 kada fulan ne’e hatutan, David Montalvao mak rekruta Cristovao Giri, tanba hare nia iha kapasidade ba area ICT nian.

“Ha’u mos persija kondutor ida, maibe kuandu bolu ba fali ICT nian, ha’u nain mak lori kareta,” esplika Lourdes DC Sanches.

Tuir dokumentu ida ho nia numeru 824/GPM/VI/2015 ne’ebe hasai iha loron 22 Junu 2015 ho assuntu pedido para o processamento do contrato do funcionario recrutado pela Unidade do Governo Electronico ICT ne’e asina husi xefe gabinete, Lourdes Da Conceicao Sanches.

Kona – ba kestaun ne’e mos, deskonfia mosu pratika nepotizmu iha prosesu promosaun ba funsionariu ne’e, tanba Claudio Cristovao Giri nia Inan mak Gisela Da Conceicao Sanches no xefe gabinete Primeiru – Ministru, mak Lourdes Da Conceicao Sanches ne’ebe mesak mai husi Bobonaro de’it. Claudio Cristovao Giri nia Aman mak Putu Budarma Giri ne’ebe kaben ho Gisela Da Conceicao Sanches.

Curriculum Vitae Claudio Cristovao Giri ne’ebe Timor Post iha katak nia lisensiadu iha area ekonomia husi Duta Wacana Christian University (UKDW) Yogyakarta, Indonesia ne’ebe foin remata iha Janeiru 2012. Antes ne’e entre tinan 2007 to’o 2010 tuir kursu Ingles iha UKDW, husi 2004 to’o 2005 involve iha Graduate of Youth Office Skills Training Program World Vision. Maske iha sertifikadu lobuk ida kona – ba kursu profisional oi – oin, maibe laiha sertifikadu ida kona – ba area ICT nian. Nia ema ekonomista, maibe bele kontrata nia ba serbisu iha area ICT GPM nian ho salariu bo’ot, maske laiha konhesementu klean kona – ba saida mak serbisu ICT.

Tuir lista salariu asesor GPM nian ba area ICT kompostu husi ema nain tolu (3). Andre Felix Marques assume kargu Chefe de Departamento do Servico de ICT ho nia salariu U$ 3,833.33, Claudio Cristovao Giri assume kargu Koordenador ICT ho salariu U$ 1, 055.56 no Ermelita M. dos Santos assume kargu ICT ho nia salariu U$ 1,277.78.

Kazu ne’e agora tama ona iha KAK nia liman no Inspesaun Jeral Estadu (IJE), maibe to’o oras ne’e seidauk hetan rezultadu final husi instituisaun rua ne’e. (oki)    

Timor Post print, 17th of February 2016