Ana Maria Vitor, mate restu loron 12 Novembru 1991
Ohin, públiku tomak iha Timor-Leste komemora loron masakre
Santa Cruz, 12 Novembru 2017. Masakre ne’e nu’udar parte ida husi luta
libertasaun nasionál ne’ebé iha tempu ne’eba rezulta joven (feto – mane) barak
mak mate tanba tiru husi tropa Indonézia sira iha semitériu Santu Cruz Dili.
Ho akontesementu masakre Santa Cruz, 12 Novembru 1991 konsege
loke luan mundu internasional nia matan kona – ba Timor – Leste nia luta no
hahalok okupasaun Indonézia durante tinan 24 nia laran.
Domingu, 12 Novembru 2017, Timor-Leste selebra hikas loron
Masakre Santa Cruz Dili, 12 Novembru 1991.
Komunidade internasional liliu povu Timor – Leste sei lahaluha
trajedia Santa Cruz iha tempu ne’eba. Trajedia ne’e hafanun ONU, Organijasaun
Nasoes Unidas no komunidade internasional kona – ba Timor – Leste nia luta ba
ukun rasik a’an.
Komesa iha tinan 1974 to’o 1975 komunidade internasional liliu
ONU taka nia mata no tilun hodi labele hare no rona kona – ba saida mak
akontese iha Timor – Leste. Mundu tomak liliu ONU halo finje hodi la hatene
Timor – Leste nia luta. Durante tinan 24 nia laran Timoroan barak mak terus.
Ema rihun ba rihun mate kada loron, kada fulan no kada tinan.
Tropa Indonézia halo torturasaun no oho joventude barak tuir
sira nia hakarak no sira nia vontade, maibé mundu tomak halo finje taka matan
no tilun. Sira dehan Timor – Leste nia luta la iha ona, Timor – Leste nia luta
remata no hotu ona. Timor – Leste hakarak ona moris hamutuk ho Repúblika
Indonézia.
Derepeinte portaun ONU no komunidade internasional tarutu hodi
nakloke ho trajedia 12 Novembru 1991. Joventude Timor – Leste hafanun ONU.
Aproveita kari ai – funan ba rate Sebastião Gomes iha santa Cruz, Dili,
joventude rihun ba rihun hatudu ba mundu tomak katak Timor – Leste nia luta sei
kontinua. Timor – Leste nia luta sei iha. Timor – Leste lakohi moris hamutuk ho
Repúblika Indonézia.
Timor – Leste nunka lakon. Luta ba ukun rasik a’an kontinua
akontese iha fatin hotu. Tantu iha ai – laran no iha vila. Joventude loriku
aswain (feto-mane) iha loron 12 Novembru see hirus matan ba kilat musan. Sira
hotu la tauk. Sira hotu la hakfodak, maske kilat tarutu. Kilat musan tropa
Indonésia fera borus moru Santa Cruz, joven barak mate, maibé ho aten brani
nafatin hodi luta ba ukun rasik a’an. Ho sira nia dedikasaun loron ida mak
konsege determina futuru Timor – Leste hodi hetan ukun rasik a’an.
Alem de ne’e, iha mós frente diplomasia no frente armada mós
fó luta maka’as hodi hetan independensia.
Ana Maria Vitor ne’ebe mós hola parte iha asaun pasifika 12
Novembru 1991, hatete iha tempu ne’eba, sentimentu tauk ne’e la iha. Maske
asaun pasifiku ne’e sira hala’o iha forsa Indonézia nia kelen le’et no kalilin
hun, maibé sira la tauk kilat musan.
“Ami hotu sente kontente demais ne’e mak hodi hahu hakilar
husi Igreja Motael mai to’o rate Santa Cruz. Derepeinte, rona tarutu kilat hodi
fera borus moru santa Cruz no hamate hau nia maluk lobun ida,” hateten Ana
Maria iha tempu hirak liuba.
Ana Maria haktuir nia ai – knanoik bainhira partisipa iha
loron 12 Novembru 1991 katak, iha tempu ne’eba nia nu’udar estudante Eskola
Sekundaria Kurasaun Jesus (SMU Hati Kudus Yesus), Bekora. Ba partisipa loron
ne’e hafoin sai eskola.
Oan feto husi Maria Ataide Vitor no Orlando Vitor ne’e
esplika, hafoin remata Eskola sekundaria, Ana sei kontinua estuda iha
Universidade Timor-Timur (UNTIM) iha Fakultas Pertanian (Faperta) to’o semester
6. Tanba situasaun politika iha rai laran kontinua manas, halo Ana labele finaliza
nia estudu ne’e hodi halai ba Portugal atu livre husi persigasaun inimigu nian.
Ana nu’udar oan ba dala 6 husi maun – alin hamutuk nain 11. Iha tempu ne’eba,
sira halai hotu ba Portugal.
Ana Maria Vitor uluk eskola iha Eskola primaria Bairo Pite depois
kontinua ba SMP 4 Hudi Laran no ba SMU Hati Kudus Yesus, Bekora no ikus liu mak
ba kontinua iha UNTIM, maibé lakonsege remata tanba situasaun politika nia
hahalok hodi rezulta nia ho nia familia tomak tenke halai ba Portugal atu salva
sira nia moris.
No comments:
Post a Comment