John Milkins nu'udar oan mane husi saudozu Jornalista Gary Cunningham ne'ebe oho husi forsa espesial Indonezia iha loron 16 Outubru 1975 iha Balibo, munisipiu Bobonaro.
BALIBO – Familia vitima husi Jornalista nain 5
(lima) ne’ebé assasinatu husi forsa espesial Indonezia iha Balibo, 16 Outubru
1975 to’o oras ne’e sei ezije hela lia loos, tanba kuaje tinan 42 ona, seidauk
iha prosesu justisa ba jornalista hirak ne’e.
John
Milkins nu’udar oan mane husi saudozu jornalista Gary Cunningham konsidera sira
nia mate iha Balibo (Bobonaro) nu’udar trajedia ida ba sira, maibé rekoñese ida
ne’ebé terus barak liu mak povu Timor – Leste, liliu ba sira ne’ebé mak lakon
sira nia membru familia sira durante tempu okupasaun Indonezia nian.
Saudozu
Jornalista Gery Cunningham nia oan mane, John Milkins hamutuk ho nia oan mane
iha Hotel Balibo. Foto Timor
Post/Raimundos Oki
“So
we feel part of the much bigger picture, I’m feel connected to the people of
Timor – Leste that lost their mothers, brothers, sisters and sons, daughters
all of their family. We always be connected,” hatete John Milkins ba Timor Post
iha Balibo, Tersa (02/05/2017).
Milkins
hatutan, prosesu vizita Balibo la’os kada tinan, maibé depende ba sira nia
tempu no forsa ne’ebé iha mak sira foin halo vizita. Tempu barak liu sira
serbisu de’it iha Australia hodi suporta Balibo House Trust, nia nu’udar
sekretariu ba Balibo House Trust ne’e. ho apoiu husi parte barak sira komesa
estabelese Balibo House Trust, Sentru Komunitáriu no eskola infantil ida ne’ebé
lokaliza iha postu administrativu Balibo, munisipiu Bobonaro.
Milkins
hatutan, bainhira mai vizita Balibo, nia sente di’ak tebes tanba ne’e nu’udar
koneksaun ho povu Timor – Leste atu hare liu ba futuru nomos atu fahe
esperiensia positivu sira ba futuru ho komunidade sira iha Balibo hodi bele
hetan futuru ne’ebé di’ak bainhira hala’o serbisu hamutuk. Tanba ne’e sira nia
serbisu ho komunidade sira iha Balibo hare liuba futuru nian.
“Hanesan
familia ami sei hakarak nafatin resposta, no governu Australia rejeita ami hodi
hatete ba ami kona – ba saida mak sira hatene no ha’u relembra, deskontente
tebes no hirus kona – ba kestaun ne’e. As
families we still want answers, and Australian government refuse us to tell us
what they know and I remind, very disappointed and angry about that,” hatete
Milkins
Sira
subar hela lia loos no ha’u hanoin ami hakarak hatene lia loos ne’e no Timoroan
barak hatete ba ami katak ita bo’ot nia familia nu’udar martir no governu tenke
hatete lia loos kona – ba ne’e. They
hiding the truth and I think we want to know the truth and many Timorese said
to us your family were martyr and the government should tell the truth about
that,” espresa Milkins.
Espresaun
Milkins nian kona – ba loron mundial ba liberdade imprensa ne’ebé hala’o iha
loron 3 Maio 2017 katak importante tebes tenke iha liberdade no imprensa
independente iha nasaun ida, ne’e nu’udar sinal ba demokrásia no sinal sira
bele fiar. Politika nain sira mós persija ka’er metin akountabilidade ba
promesa politika sira ne’ebé sira halo durante eleisaun, maibé ida ne’e iha
dalan rua, relasaun imprensa labele bias no tenke independente.
“Sira
tenke hakerek saida mak sira observa, la’os ba saida mak sira hanoin, maibé
sira tenke hakerek ho livre no independente. Ida ne’e mak fundamental liu. They must be able to write what they
observe, not they feel but they must be able write independently free. That is
the fundamental. Access to unbias independente information I think is a corne
stone of democracy. So this is should be a free press,” esplika Milkins.
Balibo Five
(L-R): Gary Cunningham, Brian Peters, Malcolm Rennie, Greg Shackleton and Tony Stewart.
Credit: MEAA
Iha
fatin hanesan, Greig Cunningham nu’udar alin husi Gary Cunningham katak nia
hahu mai Timor – Leste iha tinan 2003 ba abertura Flag House nomos iha tinan
2009 no 2015 nia mai vizita tan. Maibé vizita tinan ida ne’e mak importante liu,
tanba sira mai ho familia kompletu.
Cunningham
hatutan, nu’udar assuntu importante ida maske nia maun Gary mate iha Balibo,
maibé ne’e la’os buat a’at ida.
Familia saudozu
Gary Cunningham, husi liman karuk mak Greig Cunningham, John Milkins ho nia oan
mane ida mak taka sapeu no tuir fali sadozu Gary nia feton, Ann Cunningham ho
nia inan, Heather Norma. Foto Timor
Post/Raimundos Oki
“It
is excited thing the other part my brother died here but it is not a negative
thing. Something you have to reinforce remember him but also look forward, look
for the people here what we do,” hatete Greig Cunningham.
Cunningham
mós konsidera loron mundial ba liberdade imprensa nian nu’udar loron importante
ida, tanba liberdade imprensa iha mundu ohin loron hakiduk tebes no ida ne’e
mós akontese iha Timor – Leste no maske iha nasaun avansadu sira hanesan
Australia.
“Media
was loosing a lot of part and you have to have a free independent press to keep
people accountable,” says Cunningham.
Saudozu
Jornalista Gary Cunningham assasinatu husi forsa espesial Indonezia iha loron
16 Outubru 1975 iha postu administrativu Balibo, munisipiu Bobonaro.
Historikamente,
jornalista Australianu nain 5 (lima) ne’ebé serbisu ba Australia’s Seven no
Nine networks, reporter Greg Shackleton, camera operator Gary Cunningham, sound
recordist Tony Stewart (sira hotu husi kanal 7), reporter Malcolm Rennie no
camera operator Brian Peters (sira nain rua husi kanal 9). Jornalista hirak
ne’e assasinatu husi forsa espesial Indonezia iha kapital Balibo iha loron 16
Outubru 1975. Distansia entre Balibo ho baliza Indonezia nian kilometru 10
de’it.
Greig Cunningham nu’udar alin husi saudozu Jornalista Gary Cunningham.
Atu
memoriza jornalista hirak ne’e, iha tinan 2015 familia husi The Balibo Five
hamutuk ho International Federation for Journalists (IFJ) ho nia afiliadu
Media, Entertainment & Arts Alliance (MEAA) komemora assasinatu Balibo Five
ho estabelesementu bolsu estudu ida hodi dezenvolve kapasidade jurnalizmu iha
Timor – Leste. IFJ suporta estabelesementu bolsu estudu ne’e hodi haforsa
liutan media iha Timor – Leste.
Entretantu,
iha tinan 2009 Polisia Federasaun Australia (AFP) anunsia katak sei halo
investigasaun ba krime funu ba Balibo Five sira nia mate. Prosesu justisa ba
Balibo Five to’o oras ne’e seidauk iha sinal di’ak ba familia sira.
Familia
sira ne’ebé foin lalais vizita Balibo mai husi familia saudozu Jornalista Gery
Cunningham nian ne’ebé kompostu husi nia alin mane Grein Cunningham, nia feton
Ann Cunningham inklui saudozu nia inan hahoris, Heather Norman nomos sadozu nia
oan mane John Milkins.
Liberdade
imprensa iha Timor – Leste proteje husi konstituisaun RDTL artigu 41 inklui mós
lei komunikasaun sosial, maibé problema kriminalizasaun sei kontinua eziste no
akontese tantu hahu husi Primeiru – Ministru, Rui Maria de Araújo ne’ebé
kriminaliza Jornalista Timor Post nain rua, Lourencio Vicente Martins no
Raimundos Oki inklui jornalista sira seluk mós sempre hasoru atentadu oioin
husi funsionariu públiku, forsa no seguransa inklui parte seluk tan. (oki)
A version of this article appears in print on April 30, 2017, on page 1 of the Timor Post edition with the headline: Kazu Balibo Five
John Milkins: Ami hakarak hatene lia loos.
No comments:
Post a Comment